حشرات و آفات گیاهی، یکی از مهترین مشکلات کشاورزان است که هر ساله بخش بزرگی از محصولات کشاورزی را از بین میبرد. متاسفانه اقدام دیر هنگام برای مبارزه با آفات نه تنها در کاهش خسارت موثر نبوده بلکه هزینه هنگفتی به کشاورز تحمیل می نماید. هزینه سرسام آور استفاده از سموم گاهی به حدی است که عملکرد و درآمد نهایی محصول آن را جبران نکرده و کشاورزان به ناچار زمین های خود را رها می کنند. برای پیشگیری از چنین وضعی ، شناسایی صحیح آفات، و انتخاب سم مهم ترین گام در جهت اقدام به موقع و پیشگیری از خسارت و کاهش هزینه هاست. زیرا در صورت آگاهی از چرخه رشد، زمان تخم گذاری، زمان تولید مثل و … به راحتی با چند راهکار زراعی ساده می توان تا حد زیادی از هجوم و خسارت آفات جلوگیری کرده یا با سمپاشی در بهترین زمان ممکن کارایی آن را به حد اکثر رساند
تنها با یک کلیک روی تصویر آفت (بالای برگه) و حشره مورد نظر با چرخه رشد و روش های کنترل زراعی آن آشنا شوید.
برای پیشگیری از شیوع آفات، شناخت زمینه‌ها و عوامل مساعدکننده‌ی حمله‌ی آنها ضروری است. این عوامل و زمینه‌ها عبارت‌اند از:
الف) ضعف گیاه میزبان: گیاه ضعیف نمی‌تواند مانند گیاه قوی در مقابل حمله‌ی آفات مقاومت نماید. به عبارت دیگر، آفات به گیاهان ضعیف بیشتر از گیاهان سالم و قوی حمله می‌برند. بنابراین با اقدامات به‌نژادی و به‌زراعی لازم است گیاهان سالم و قوی تولید کنیم. تولید ارقام جدید، کنترل علف‌های هرز، کاشت و آبیاری به موقع نمونه‌هایی از این اقدامات‌اند. (برای اطلاع از تنوع کود های تقویتی اینجا کلیک کنید).
ب) فراوانی گیاه میزبان: آفات زمانی می‌توانند در یک منطقه استقرار و توسعه یابند که شرایط زیستی برای آنها در آن منطقه مهیا باشد. یکی از مهم‌ترین شرایط، وجود غذای مناسب و کافی است. بنابراین مساحت زیرکاشت یک محصول نقش تعیین کننده‌ای دارد. به خصوص اگر تک محصولی رواج داشته باشد، این مسئله مشکل‌سازتر است. مثلاً کشت وسیع سیب‌زمینی در استان اردبیل، سبب شدت حمله و طغیان سوسک کلرادو و توسعه‌ی کشت برنج در شمال کشور سبب شدت خسارت کرم ساقه‌خوار برنج گردیده است. برای پیشگیری و کنترل، روش کشت چند محصولی پیشنهاد می‌شود. بدیهی است در صورت ضرورت کشت یک محصول به صورت گسترده‌تر در یک منطقه، برای کنترل آفات آن، از سایر روش‌های پیشگیری و گاهی کنترل شیمیایی استفاده می‌شود.
پ) به هم خوردن تعادل محیط زیست: تغییرات عمده‌ای که بر حسب نیاز انسان در پوشش گیاهی طبیعت به وجود آمده است. سبب طغیان حشرات سازگار با گیاهان زراعی شده است. در این حالت کلیه‌ی حشراتی که با گیاهان زراعی جدید سازگاری نداشته‌اند، این مناطق را ترک کرده و در مکان‌های دیگر مستقر شده، یا از بین رفته‌اند.
پدیده‌ی به هم خوردن تعادل طبیعی، موقعی حائز اهمیت است. حشرات گیاه‌خوار، به طور تصادفی، از فواصل دور همراه نهال‌ها، قلمه‌ها، پیوندک‌ها، دانه‌ها و سایر اندام‌های گیاهی، از کشوری به کشور دیگر یا از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر، وارد شوند. این حشرات، اغلب در محیط زیست جدید، در مقابل شرایط حیاتی و اقلیمی مساعدتری قرار می‌گیرند و در غیاب انگل‌ها و دشمنان طبیعی منطقه‌ای خود، ازدیاد می‌یابند. از جمله‌ی این حشرات سوسک کلرادو، سوسک ژاپنی، مگس میوه، شپشک آردآلود و شپشک میوه (سان ژوزه) را می‌توان نام برد.
سم‌پاشی‌های بی‌رویه در یک منطقه نیز، دشمنان طبیعی آفات را از بین میبرد و تعادل طبیعی محیط را به هم می‌زند و سبب طغیان برخی آفات می‌گردد. مثلاً از بین رفتن کفشدوزک‌ها در یک منطقه، طغیان شته‌ها را به دنبال دارد.
اقدامات قانونی توسط دولت‌ها و پرهیز از سم‌پاشی‌های مکرر و بی‌رویه از اقدامات پیشگیرانه در این زمینه است.
ت) مقاوم شدن آفات در مقابل سموم: مصرف یک سم، به طور مکرر روی یک آفت معین باعث می‌شود آن آفت نسبت به آن سم خاص مقاوم گردد. به این صورت که آفات حساس از بین رفته، مقاوم‌ها باقی می‌مانند و به شدت تکثیر می‌شوند. همچون کنه‌ی قرمز اروپایی که در مقابل تعداد زیادی از کنه‌کش‌ها، مقاومت پیدا کرده است. به همین علت در بعضی از کشورها سعی کرده‌اند برنامه‌ی سمپاشی را با اصول معینی تنظیم نمایند. به طوری که تمام کشاورزان یک منطقه از یک گروه به خصوصی از سموم، آن هم فقط برای یک بار استفاده نمایند. این شیوه احتمال بروز مقاومت را کم می‌کند و عمر مفید گروه‌های سم را افزایش می‌دهد.
در صورتی که عملیات پیشگیری نتواند جمعیت آفات را تا حد قابل قبولی کاهش دهد، علاوه بر عملیات پیشگیری، عملیات کنترل آفات نیز انجام شود. البته باید هزینه‌ی کنترل از میزان خسارت آفات بیشتر نباشد.به طور کلی کنترل مجموعه عملیاتی است که پس از ظهور آفت و به منظور کاهش جمعیت آن و رساندن جمعیت آفت به زیر آستانه‌ی زیان اقتصادی انجام می‌شود. عملیات کنترل به صورت طبیعی (توسط طبیعت) و به طور مصنوعی (توسط انسان) انجام می‌شود.
آستانه زیان اقتصادی: حدی از جمعیت آفت است که خسارت حاصله از آن ارزش اقتصادی کمتری دارد ولی با توجه به مخارج مبارزه و عوارضی که به همراه دارد. این حد از خسارت آفت قابل تحمل بوده و احتیاج به اقدامات کنترل مصنوعی نیست. سطح زیان اقتصادی حدی از جمعیت آفت است که زیان حاصل از آن غیر قابل تحمل باشد. پس ارزش آن را دارد که شدیداً به روش‌های مصنوعی به خصوص با کاربرد سموم شیمیایی، اقدام به کنترل شود تا جمعیت آفت به زیر سطح زیان اقتصادی کاهش یابد.
عوامل مختلف طبیعی (از جمله آب و هوا، موقعیت جغرافیایی، وضعیت طبیعی منطقه و …). بدون دخالت انسان بر روی جمعیت آفات اثر می‌گذارند. آب و هوای یک منطقه، در کنترل جمعیت آفات، عامل مؤثری به شمار می‌آید. به طور مثال، مقایسه‌ی جمعیت شپشک‌های مرکبات در شمال و جنوب در جلوگیری از گسترش و طغیان این آفت، نقش مهمی دارد و حال آن که آفت مذکور در شمال خسارت زیادی به بار می‌آورد.
همچنین موقعیت جغرافیایی منطقه، اعم از کوه‌های مرتفع، کویرهای گرم و خشک، دریاها و اقیانوس‌ها در محدود کردن یک آفت در منطقه‌ی خاص، اهمیت دارند. بالاخره چنان که وضعیت منطقه، دست نخورده باقی بماند و بشر دخالتی در تخریب آن نداشته باشد، معمولاً تعادل طبیعی برای مدت زمان طولانی، پایدار می‌ماند. انسان با مطالعه و به کارگیری شیوه‌های فنی و علمی موجب تقویت و تسریع فرآیند کنترل طبیعی می‌شود و یا این که با بی‌توجهی و بی‌دقتی شرایط به هم خوردن تعادل طبیعی را فراهم آورد.
برای مثال، آفات گیاهی مانند سایر جانوران دارای دشمنان طبیعی هستند. شکار یا انگلی کردن آنها، جمعیت‌شان را کاهش می‌دهند. انسان می‌تواند با جلوگیری از به هم خوردن تعادل طبیعت، زمینه‌ی کنترل آفات را توسط این عوامل فراهم آورد.
در کنترل مصنوعی که تحت عناوین کنترل عملی یا کاربردی نیز گفته می‌شود، انسان به طور مستقیم یا غیرمستقیم در آن دخالت دارد. مخصوصاً دانش و کوشش متخصصان نقش مؤثری در موفقیت این روش دارد. روش‌هایی که در این نوع کنترل دخالت دارند عبارت‌اند از:.
الف). کنترل زراعی؛ ب). کنترل مکانیکی؛ پ). کنترل فیزیکی؛ ت). کنترل بیولوژیکی؛ ث). کنترل روانی ج). کنترل قانونی (قرنطینه‌ای) چ). کنترل شیمیایی ح). کنترل تلفیقی
نکته‌ای که همیشه باید در به کار بردن هر یک از این روش‌ها در نظر داشت آینده‌نگری به منظور حفظ تعادل مطلوب طبیعی و صرفه‌ی اقتصادی کنترل با آفات است. برای مثال، با مشاهده‌ی کوچک‌ترین آثار خسارت و یا تعدادی حشره، اقدام به عملیات مصنوعی کنترل، به خصوص کاربرد مواد شیمیایی (آفت‌کش)، نیاز نیست. بلکه باید به ارزش اقتصادی و به ویژه مسائل محیط زیست آن، توجه کامل نمود.
به کارگیری روش‌های مختلف زراعی را برای کنترل آفات کنترل زراعی گویند که عبارت‌اند از:.
شخم: شخم زدن به منظور آماده کردن زمین برای کاشت و سبز شدن بذرها و رشد و نمو گیاهان انجام می‌گیرد. با ایجاد شخم عمیق در اواخر پاییز، می‌توانید تعداد زیادی از تخم‌ها، لاروها، شفیره‌ها و حتی خود حشره را به سطح آورید و در اثر سرما، دشمنان طبیعی و … جمعیت آنها را کنترل کنید. شخم زدن و قطع بوته‌های پنبه، بعد از برداشت در فصل پاییز، در کاهش جمعیت کرم خاردار پنبه مؤثر بوده است. همچنین شخم مزارع برنج در فصل زمستان، در کاهش جمعیت کرم ساقه‌خوار برنج در شمال، نتیجه‌ی مطلوبی داشته است.
تناوب و آیش: کشت مداوم یک محصول در یک زمین به مدت طولانی، نه تنها سبب کاهش قدرت زمین و به دنبال آن کاهش محصول می‌گردد، بلکه در شیوع آفات نیز مؤثر است. تناوب یعنی کاشت گیاهان مختلف در یک زمین در سال‌های زراعی متوالی و آیش، نکاشتن زمین در یک سال زراعی است. این دو عمل غذای مطلوب را از دسترس آفت تک‌خوار دور می‌کند و در جهت کاهش جمعیت آفت مؤثر است. مثلاً می‌توانید خسارت سوسک سیاه گندم را با استفاده از آیش و تناوب مناسب، به میزان قابل توجهی کاهش دهید.
تاریخ مناسب کاشت: تعیین زمان دقیق کاشت برای مبارزه و جلوگیری از خسارت برخی آفات اهمیت بسزایی دارد. مثلاً در مورد بعضی از آفات چغندر قند، از جمله پروانه‌ی کارادرینا، مگس چغندر و کک چغندر، ثابت شده است اگر چغندر قند زودتر از موعد کاشته شود به دلیل رسیدن به رشد کافی، می‌تواند در هنگام ظهور آفات مذکور، مقاومت بیشتری از خود نشان دهد. با زود کاشتن پنبه و برنج می‌توانید تا حد زیادی جمعیت و خسارت کرم قوزه را در مزارع پنبه و کرم ساقه‌خوار را در شالیزارهای برنج کاهش دهید.
بعضی مواقع، دیر کاشتن محصول نیز می‌تواند در پیشگیری از وارد آمدن زیان آفات مؤثر باشد. با دیر کاشتن گندم بهاره می‌توانید خسارت زنبور ساقه‌خوار گندم را تا اندازه‌ای کنترل نمایید.
روش کاشت و آبیاری مناسب: انتخاب بهترین روش کاشت و آبیاری گیاهان زراعی و باغی، خسارت آفات را بسیار کاهش می‌دهد. برای مثال کشت ردیفی یا جوی پشته‌ای و رعایت فاصله بین خطوط بوته‌ها، سبب می‌شود که گیاه از آب و مواد غذایی موجود در خاک و نور خورشید به حد کافی استفاده نماید. همچنبن باعث رشد سریع گیاه شود و مانع از تراکم رطوبت در اطراف آن گردد. در نتیجه، در اثر رشد زیاد گیاه و پایین بودن رطوبت در مزرعه، گیاه کم‌تر در معرض حمله برخی از آفات همچون شته‌ها، که در رطوبت بالا فعالیت‌شان بیشتر می‌شود، قرار می‌گیرد.
تقویت گیاه: وجود مقدار کافی کود در خاک سبب رشد و نمو مناسب گیاه می‌شود و گیاه را در مقابل حمله‌ی آفات مقاوم می‌گرداند. برعکس، کم یا زیاد بودن مواد غذایی در خاک به ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی در گیاه منجر می‌شود و آن را در معرض ابتلای آفات قرار می‌دهد. مثلاً استفاده بیش از حد کودهای ازته، سبب ترد شدن بافت‌های گیاه می‌شود و خسارت آفات مختلف را افزایش می‌دهد.
انتخاب ارقام مقاوم: انتخاب ارقام مقاوم در برابر آسیب آفات از زمان‌های پیش مورد توجه محققان کشاورزی بوده و هست. برای مثال، با کاشت ارقامی از انار که گلوگاه آنها بسته است و حشره کامل کرم گلوگاه انار قادر نیست از طریق آن در داخل انار تخم‌ریزی نماید، می‌توانید مشکل کرمو شدن انار را حل نمایید.
وجین علف‌های هرز و انهدام بقایای گیاهی: علف‌های هرز درون و اطراف مزرعه، همچنین بقایای گیاهی سال قبل، محل مناسبی برای ادامه‌ی چرخه‌ی زندگی حشرات به صورت تخم، پوره، لارو، شفیره و حشره‌ی کامل‌اند. بنابراین با وجین علف‌های هرز و انهدام بقایای گیاهی می‌توانید جمعیت آفات را به نحو چشم‌گیری کاهش دهید.
برای مثال بسیاری از سوسک‌های آفت در لابه‌لای علف‌های هرز اطراف مزرعه به صورت حشره‌ی کامل زمستان‌گذرانی می‌کنند یا مراحل زندگی کرم گلوگاه انار در درون انارهای باقی‌مانده به روی درخت یا ریخته در پای درختان انار سپری می‌شود، که به ترتیب با وجین علف‌های هرز یا جمع‌آوری میوه‌های آلوده، می‌توانید جمعیت این دو آفت را کاهش دهید. مخصوصاً اگر این اعمال به صورت گروهی و در تمامی مزارع و باغ‌های منطقه صورت پذیرد، بهترین نتیجه را خواهد داشت.
کنترل مکانیکی که ابتدایی‌ترین روش کنترل آفات محسوب می‌شود، در واقع همان جمع‌آوری آفات و از بین بردن آنها در جهت سالم‌سازی محیط است. این روش کنترل، هر چند که نتیجه‌ی رضایت‌بخشی دارد، ولی به علت بالا بودن دست‌مزد کارگران، در کشت‌های وسیع امکان‌پذیر نیست، اما در کشت‌های کوچک و در کشورهایی که دست‌مزد کارگران کم است، این روش معمول است.جمع‌آوری تخم، لارو، شفیره و حشره‌ی کامل آفات از روی گیاهان زراعی یا از داخل خاک بعد از شخم زدن، مانند جمع‌آوری سن گندم و سوسک کلرادو از مزارع، همچنین جمع‌آوری میوه‌های آلوده از روی درختان و قطع شاخه‌های آلوده، مانند جمع‌آوری بادام و انارهای کرمو، از انواع روش‌های کنترل مکانیکی محسوب می‌شود.
روش دیگر احداث مخفیگاه‌ها و پناهگاه‌های مصنوعی با تخته، آجر، مقوا و مواد دیگر، جهت به دام انداختن حشرات و از بین بردن آنهاست. برای مثال در کنترل کرم سیب، بستن کمربند از جنس گونی یا مقوا به دور درخت برای به دام انداختن لاروهای این پروانه بسیار مفید است.
در این روش با استفاده از عوامل فیزیکی مانند آب، حرارت، نور، صوت و غیره به کنترل آفات می‌پردازند.
استفاده از آب: غرقاب کردن زمین می‌تواند جمعیت بسیاری از آفاتی که یک یا چند مرحله از زندگی خود را در داخل خاک می‌گذرانند، کاهش دهد. مخصوصاً این عمل در شب‌های سرد زمستان، که دمای هوا به زیر صفر می‌رسد، باعث یخ زدن آب و در نتیجه متلاشی شدن پیکره‌ی آفت می‌گردد که به این عمل یخاب زمستانه می‌گویند. این عمل در مورد بسیاری از آفات، از جمله مگس گیلاس امکان‌پذیر است.
استفاده از حرارت: استفاده از حرارت خشک یا مرطوب در دفع آفات، یکی از حساس‌ترین شیوه‌های کنترل فیزیکی است. زیرا درجه حرارت کشنده‌ی حشرات گیاه‌خوار ممکن است با اختلاف جزئی بر روی نبات میزبان نیز اثر سوئ بگذارد و بسته به نوع محصول، باعث از بین رفتن قوه‌ی نامیه‌ی بذرها یا پایین آمدن کیفیت محصولات انباری شود. مثلاً برای کنترل سوسک لوبیا می‌توانید بذرها را به مدت 30 دقیقه در حرارت 60 درجه‌ی سانتی‌گراد قرار دهید.
معمولاً برای نگهداری محصولات گیاهی نرم و آبدار از حرارت‌های پایین یا کمی بالاتر از نقطه‌ی انجماد استفاده می‌گردد. این عمل در رشد و فعالیت آفات وقفه ایجاد می‌کند و مانع انتشار و شروع آلودگی‌های بعدی می‌شود. به این ترتیب، می‌توانید بیشتر میوه‌ها و سبزیجات را از خطر آلودگی و فاسد شدن نجات دهید. مثلاً برای جلوگیری از خسارت آفات سیب، آن را در یخچال و در دمای صفر تا پنج درجه‌ی سانتی‌گراد نگهداری کنید.
استفاده از آتش: در این طریقه، جهت از بین بردن آفت، اقدام به سوزاندن ساقه‌ها و سایر قسمت‌های گیاهان آلوده، آفت را از بین میبرد. همچنین می‌توان از شعله‌افکن، برای کنترل حشرات استفاده نمود.
استفاده از اشعه: امروزه برای کنترل حشرات از انواع اشعه استفاده می‌شود. از آنجا که کاربرد این روش با دشواری‌ها، دقت‌ها و محدودیت‌های ویژه‌ای همراه است نتیجه‌ی مطلوبی از آن حاصل نشده است. با این وجود، استفاده از اشعه گاما در عقیم سازی حشرات و کنترل آنها نمونه‌های موفقی داشته است.
استفاده از نور: یکی از عوامل فیزیکی که در مبارزه با آفات با روش‌های مختلف به کار می‌رود نور است. به دام انداختن حشرات توسط تله‌های نوری یکی از راه‌های جمع‌آوری حشرات شب‌پرواز است. در پاره‌ای از موارد این تله‌ها در پایین آوردن جمعیت آفات نیز بسیار مؤثرند. همچنین از تله‌های نوری به منظور پیدا کردن بهترین زمان سمپاشی نیز استفاده می‌شود.
استفاده از صوت: از امواج صوتی با فرکانس‌های مشخص برای کشتن حشرات یا دور کردن آنها استفاده می‌شود و بیشتر در مورد آفات انباری مانند شپشه و لَمبه‌ی گندم که هر دو نوعی سوسک هستند، به کار می‌رود.
به استفاده از دشمنان طبیعی، برای کنترل آفات کنترل بیولوژیک می‌گویند. در طبیعت عوامل زنده‌ی متعددی وجود دارند که از افزایش آفات گیاهی جلوگیری می‌کنند و جمعیت آنها را متعادل نگه می‌دارند. در محیط‌های آزمایشگاهی می‌توان این عوامل را که معمولاً در طبیعت وجود دارند، حفظ، حمایت، پرورش و تکثیر نمود و علیه آفات به کار برد. فایده‌ی این روش در این است که تعادل بیولوژیکی (زیستی) محیط حتی‌الامکان حفظ می‌شود، بدون این که اثر سوئی روی محیط بگذارد یا این که دشمنان طبیعی آفت از بین بروند.
عوامل کنترل کننده‌ی بیولوژیک عبارت‌اند: شکارگرها، انگل‌ها و عوامل میکروبی.
شکارگرها: پدیده‌ی شکارگری، عمدتاً در حشرات و کنه‌ها مشاهده می‌شود. حشرات شکارگر، معمولاً بزرگ‌تر از حشرات شکار شده‌اند و در مراحل لاروی و بلوغ پرتحرک و فعال‌اند و به محض شکار، فوراً از حشره‌ی شکار شده تغذیه می‌نمایند. این حشرات شکارگر، بیشتر به راسته‌های سخت‌بال‌پوشان، بال‌توری‌ها، بال‌غشائیان، دوبالان، سن‌ها، شیخک‌ها، سنجاقک‌ها و آسیابک‌ها تعلق دارند؛ که از میان آنها راسته‌ی سخت‌بال‌پوشان بیشترین گونه‌های شکارگر را در خود جای داده است.
از مهم‌ترین سخت‌بال‌پوشان شکاری، که در کنترل بیولوژیکی نقش عمده‌ای به عهده دارند، می‌توان از کفشدوزک هفت‌نقطه‌ای، کفشدوزک استرالیایی و کفشدوزک چهارده نقطه‌ای نام برد. این‌ها به شکار شته‌ها و شپشک‌های مختلف می‌پردازند و جمعیت آنها را کاهش می‌دهند. همچنین بال‌توری‌ها از مهم‌ترین شکارگران شته‌ها، مگس‌های سفید، شپشک‌ها و سایر آفات‌اند. کنه‌های شکارگر نیز از کنه‌های زیان‌آور گیاهی و بعضی از حشرات کوچک، تغذیه می‌نمایند.
انگل: انگل به موجوداتی گفته می‌شود که تمام یا قسمتی از مراحل زندگی خود را روی میزبان خود که آفت گیاهی است می‌گذرانند و موجب ضعف و نابودی آن می‌شوند، مانند زنبور تریکوگراما. این زنبور بسیار ریز با تخم‌گذاری در داخل تخم‌های آفات مختلف، آنها را از بین میبرد. به این ترتیب تخم‌های آفت، از بین می‌روند و به پوره یا لارو تبدیل نمی‌شود.
امروزه با پرورش این زنبور در آزمایشگاه‌های خاص، تخم‌های حاصل از تخم‌ریزی این حشره را روی کارت‌های کاغذی مخصوصی به نام تریکوکارت جمع‌آوری می‌کنند و در اختیار کشاورزان و باغداران قرار می‌دهند. پس از قرار گرفتن تریکوکارت‌ها در سطح مزرعه یا باغ، لاروها و سپس حشره‌ی کامل این زنبورها ظاهر می‌شوند و پس از جفت‌گیری، در داخل تخم‌های آفت مورد نظر تخم‌ریزی می‌کنند و همین موجب از بین رفتن آنها می‌شود.
عوامل میکروبی: بعضی از قارچ‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها و نماتدها (نوعی کرم) نیز، انگل آفات‌اند و استفاده از آنها را می‌توان عملاً کنترل میکروبیولوژیک دانست. مانند استفاده از باکتری باسیلوس توریجینسیس (Bacillus thurigiensis) در کنترل لارو پروانه‌ها که موجب بیماری در لارو پروانه می‌شود و آن را از بین میبرد.
در این روش از عواملی که بر روی خصوصیات روانی حشرات، به منظور جلب یا راندن آنها تأثیرگذار است، استفاده می‌شود. این عوامل عبارت‌اند از: نور و ترکیبات فرار شیمیایی.نورها و رنگ‌های مختلف آن، در میزان جلب حشرات اثرات متفاوتی دارند. مثلاً رنگ زرد باعث جلب شته‌ها و رنگ آبی باعث کاهش فعالیت مگس‌های خانگی و پشه‌ها می‌گردد. همچنین از ترکیبات فرار شیمیایی، مانند اسانس خردل، نفتالین و فرمون‌ها برای دفع و جلب برخی از حشرات استفاده می‌شود.
فرمون‌ها، ترکیبات فرار شیمیایی هستند که توسط حشرات تولید و از سطح بدن آنها متصاعد می‌شوند. این ترکیبات به صورت بو توسط حشره‌ی دیگر دریافت می‌گردند. از جمله‌ی فرمون‌های مهم، فرمون جنسی است، که توسط افراد یک جنس آزاد می‌شود و باعث جلب افراد جنس مخالف می‌گردد. استفاده از کپسول‌های حاوی فرمون جنسی ماده، در تله‌های فرمونی اولاً باعث به دام انداختن حشرات نر و جلوگیری از تلقیح ماده‌ها می‌گردد که در نهایت باعث کاهش جمعیت آفات می‌شود، ثانیاً با بررسی تغییرات جمعیت حشره‌ی آفت از روی تعداد حشرات به دام افتاده، و در زمان‌های مختلف می‌توان بهترین زمان کنترل را تعیین کرد.
یکی از عوامل عمده‌ی انتشار آفات در مناطق کشاورزی جهان، انتقال مواد و فرآورده‌های کشاورزی از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر است. گاهی این نقل و انتقالات فجایع بزرگی در کشاورزی ایجاد کرده است. از جمله واردات همراه با فرآورده‌های مختلف به کشور، کرم ساقه‌خوار برنج، مگس مدیترانه، شپشک سان‌ژوزه، سوسک کلرادو و بید سیب‌زمینی به کشور ما وارد شده‌اند. برای جلوگیری از ورود آفات از کشوری به کشور دیگر، یا از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر قوانین و مقررات ویژه‌ای در حمل و نقل محصولات کشاورزی، وضع می‌گردد که به مجموعه‌ی آنها کنترل قرنطینه‌ای می‌گویند. به این منظور، مراکز قرنطینه‌ای در مرزها (شهرها و کشورها) ایجاد می‌شود. مثلاً به منظور جلوگیری از شیوع سوسک برگ‌خوار سیب‌زمینی، از منطقه‌ی اردبیل به سایر نقاط کشور، باید حمل و نقل سیب‌زمینی به سایر نقاط کشور تحت نظارت باشد.
با توجه به اهمیت این موضوع، بر روی تصور آفات که در بالای این صفحه آمده کلیک کنید
به کارگیری توأم چند روش، در جهت کنترل آفات را کنترل تلفیقی گویند. اثرات سوء کنترل شیمیایی، توجه دانشمندان گیاه‌پزشک را به کنترل تلفیقی معطوف داشته است تا با اجرای این روش کنترل، تا حد ممکن از اثرات بد سموم کاسته شود. این رو کنترل آفات در قالب مدیریت تلفیقی آفات (IPM) مورد بررسی قرار می‌گیرد.به کارگیری روش‌های زراعی و بیولوژیکی باعث تقویت و مقاومت گیاه در مقابل آفات می‌گردد.
این مقاومت -هرچندجزئی- کاهش مصرف سموم را به همراه دارد. از طرف دیگر، با کم شدن نسبی مصرف سموم، زمینه برای رشد و فعالیت دشمنان طبیعی آفات فراهم می‌شود و در نهایت، آفت به نحو مطلوبی کنترل می‌گردد. ارزیابی صحیح جمعیت آفت و دشمنان طبیعی آن، سمپاشی به موقع، کم کردن دفعات سمپاشی و استفاده از ترکیبات شیمیایی مناسب سم، همراه با اقدامات به‌زراعی و به‌نژادی و به کارگیری سایر روش‌های پیشگیری و کنترل با اولویت قرار دادن حفظ و سلامت محیط زیست از مواردی هستند که در کنترل تلفیقی، باید مورد توجه قرار گیرند.
