بیدسیب زمینی – مهمترین آفت سیب زمینی
بید سیب زمینی از مهم ترین آفات سیب زمینی در دنیا است. این آفت در بسیاری از مناطق معتدل و گرمسیری انتشار دارد. موطن اولیه این آفت آمریكای جنوبی است. اما با توسعه كشت سیب زمینی جمعیت آن افزایش یافته است. با انتقال و جابجایی غده های سیب زمینی در دیگر مناطق و كشورها منتشر شده است.
آلودگی اولین بار در سال 1364 از مزارع سیب زمینی كرج گزارش شده است. گیاهان خانواده سولاناسه اعم از غده دار و بدون غده (سیب زمینی، گوجه فرنگی، بادمجان و توتون)، گل اطلسی، تاجریزی و تاتوره میزبان این آفت هستند. لارو این پروانه با تغذیه از برگ، دمبرگ، ساقه و مخصوصا غده سیب زمینی خسارت زیادی به محصول سیب زمینی وارد میآورد.
از نظر اقتصادی پس از حشرات ناقل ویروس های سیب زمینی در مرتبه دوم اهمیت قرار دارد. خسارت بید سیب زمینی از مزرعه شروع شده و در انبـار با ایجاد دالانهای تغذی های لاروی داخل غده های سیب زمینی تشـدید میشود. ایـن آفـت در منـاطق گرمسیری خسارت شدیدی را روی شاخ و برگ گیاه سـیب زمینـی وارد میكند.
حشره كامل:
پروانه ای است با بالهای باریك و كشیده، عرض بدن با بالهای باز 15- 14 میلیمتر است. رنگ بدن قهوه ای تا خاكستری روشن با تعدادی نقطه های سیاه یا قهوه ای تیره، حاشیه خارجی بالهای جلو در انتها به تعدادی موی بلند ختم میشود. شكم در حشره بالغ ماده متورم ولی در حشره نر باریك و كشیده و در انتها قدری پهن شده كه به این وسیله میتوان حشره بالغ نر و ماده را از همدیگر تشخیص داد.
تخم:
تخمها تقریباً تخم مرغی شكل و اندازه تقریبی آن 5/0 میلیمتر است. رنگ تخم در ابتدا سفید تا زرد بوده و به تدریج كه به مرحله تفریخ نزدیك میشود به رنگ آبی تیره در میآید. محل تخم ریزی در زیر برگها و گاهی روی برگ و ساقه بوده و در انبار معمولاً در گودی های روی غده سیب زمینی نیز دیده میشود.
لارو:
طبق تحقیقات وانیا زیست طول بدن در لارو كامل 12- 10 میلیمتر و به رنگ سفید متمایل به صورتی و گاهی به سبز روشن و با سر قهوه ای دیده می شود. لاروها در صورتی كه از برگ و یا سایر اندامهای هوایی سیب زمینی تغذیه كرده باشند به رنگ سبز و در صورتی كه از غده تغذیه كرده باشند به رنگ كرم با هالهای صورتی درمیآیند.
شفیره:
در ابتدا قهوهای روشن ولی بتدریج به رنگ قهوهای براق و تیره در میآید. شفیره در داخل محفظهای كه از ذرات خاك بهم چسبیده درست شده، قرار دارد.
بید سیب زمینی مجهز به ردیاب سیب زمینی
حشره ماده دارای حسگر هایی است که سیگنال های شیمیایی گیاه میزبان را از دور دریافت می کند
بید سیب زمینی یكی از زیان بارترین آفات سیب زمینی در اكثر مناطق كشت این گیاه به ویژه نواحی گرم دنیا میباشد. زمستانگذرانی این آفت عمدتاً به صورت لارو در درون غده های سیب زمینی باقیمانده در داخل خاك و یا شفیره در داخل خاك است. با گرم شدن تدریجی هوا لاروها از غده خارج شده و در نزدیك سطح خاك به شفیره تبدیل میشود.
حشرات بالغ موقع ظهور عموما از نظر جنسی كامل هستند. به طوری كه به فاصله كمی پس از ظهور آماده جفتگیری میشوند. این آفت حشره ای است شب پرواز كه جفتگیری و دیگر فعالیتهای آن در تاریكی انجام میشود. پـروانـه هـا بـه بـاد حساسیت دارند، به طوری كه هنگام باد، كمتر پرواز میكنند.
در فصل بهار و تابستان لاروهای این آفت برگها، دمبرگها و ساقه سیب زمینی را مورد حمله قرار داده و سبب خشك شدن برگ و ساقه میشوند. در اواخر تابستان و اوایل پاییز پس از تشكیل و رشد غده ها، حمله آفت متوجه غده ها میشود. لاروها پس از ورود به غده، از طریق تغذیه از محتویات غده ها، دالانی در داخل آن ایجاد میكنند كه انباشته از فضولات لاروی است.
معمولا غده های آلوده به دلیل ورود و رشد عوامل ساپروفیت، پوسیده و فاسد شده و آبكی شدن غده ها را به دنبال دارد كه به این ترتیب میزان خسارت تشدید می شود.
بید سیب زمینی روند تخمگذاری منحصر بفرد و نادری دارد. حشره ماده دارای حسگر هایی است که سیگنال های شیمیایی گیاه میزبان را دریافت میکند. برای حشره ماده، تنها کافی است که در همسایگی گیاه میزبان باشد تا تخمگذاری کند.
تراكم جمعیت لاروها روی شاخ و برگ و غده ها در حاشیه مزرعه، بیشتر از قسمت مركزی مزرعه است.
تخم ریزی حشرات ماده بیشتر در حاشیه مزرعه است. لاروها پس از رشد كامل و طی 5 سن لاروی از غده بیرون آمده و در روی غده ها، كیسه ها و یا قفسه های داخل انبار تبدیل به شفیره میشوند. آستانه دمایی فعالیت این حشره 13 درجه سانتیگراد است. بنابراین درجه حرارت انبار برای نگهداری سیب زمینی باید زیر 10 درجه سانتیگراد تنظیم شود، تا از تفریخ تخم های بید جلوگیری شده و فعالیت دوره لاروی كند شود.
علائم خسارت بید سیب زمینی
وجود علائم خسارت لاروی به صورت خشك شدن ساقه و برگها
تخم گذاری به صورت انفرادی یا دسته جمعی در زیر برگها و گاهی روی برگها و در غده های سیب زمینی در محل گودی های روی غده ها
مشاهده دالان هایی روی غده ها و فضولات لاروی در محل فعالیت لاروها
وجود حفره های سیاه و دالانها روی غدههای آلوده به لارو
نکات کلیدی در زمان سمپاشی پاشی
از ترکیب سموم متفاوت با یکدیگر پرهیز کنید.
در صورت نیاز به ترکیب کودها و سموم حتما به میزان کم آزمایش شود.
هنگام وزش باد شدید یا دمای بالا محلول پاشی انجام ندهید.
هرگز کود یا سم را مستقیم وارد مخزن سمپاش نکنید ، ابتدا در ظرف دیگری رقیق کنید.
دستورالعمل مصرف را به دقت مطالعه و مطابق لیبل مصرف کنید.
از کالیبره بودن سمپاش اطمینان حاصل کنید.
به تاریخ تولید و انقضا همچنین تاییدیه سازمان خاک و آب دقت نمایید.
روش های کنترل و مبارزه با بید سیب زمینی
1- رعایت تناوب زراعی با گیاهان غیر میزبان مانند گندم، جو، چغندرقند، كلزا، یونجه و آفتابگردان.
2- كاشت غده های بذری سالم و بدون آلودگی به آفت در عمق مناسب حدود 15-12 سانتی متری با توجه به بافت و شرایط رطوبتی خاك و تاریخ كاشت.
3- شخم عمیق پس از برداشت.
4- مدیریت عملیات خاك ورزی و بستر سازی در شرایط رطوبتی مناسب جهت جلوگیری از تشكیل كلوخ و سله بستن در مزرعه.
5- یخ آب زمستانه.
6- كشت و برداشت زودهنگام.
7- جمع آوری و از بین بردن غده های باقیمانده در سطح مزرعه و داخل خاك.
8- در مناطق دارای آلودگی بالا، استفاده از ارقام زودرس مانند دراگا، آگریا و مارفونا (با توجه به سازگاری رقم با شرایط اقلیمی منطقه).
9- خاكدهی بوته ها در زمان و شرایط رطوبتی مناسب (به خصوص آخر فصل).
10- كاهش خسارت در كشت مخلوط سیب زمینی با فلفل، پیاز یا نخودفرنگی و كشت مخلوط گوجه فرنگی با پیاز و سیر نسبت به كشت تك محصولی این محصولات.
11- آبیاری مناسب مزرعه با اجرای سیستم های آبیاری بارانی و قطره ای (آبیاری پشته ها یك ساعت پس از حذف اندامهای هوایی به منظور كاهش موقت تركهای سطح پشته ها تا زمان برداشت و كاهش نفوذ و دسترسی آفت به غده ها و تخمگذاری روی آنها).
12- سرزنی بوته ها و جمع آوری غده های نمایان در سطح خاك.
13- برداشت به موقع محصول و حمل سریع آن به انبار.
14- نصب تله های فرمونی یا نوری به منظور شكار انبوه شبپره ها: تعداد30 تله در هكتار در ارتفاع 30 سانتی متر از سطح خاك و در جهت شمالی- جنوبی نصب شود. این روش، مكمل خوبی برای سایر روشها بوده و مخصوصا زمانی كه هنوز جمعیت آفت كم است می تواند موثر باشد.
در صورت بالا بودن جمعیت آفات و عدم كفایت روش های ذكر شده برای كنترل آفت، می توان از آفتكش توصیه شده به شرح ذیل استفاده كرد:
در انبار، پیرترین WP1% با غلظت 3 كیلوگرم در تن.